Đường Thi nhất bách thủ (Một trăm bài thơ Đường) - Phùng Hoài Ngọc

 


Bắt đầu bằng câu thơ bí ẩn của Lí Bạch   : 诗成草树皆千古  Shī chéng cǎo shù jiē qiān gǔ:   

      “Thi thành, thảo thụ giai thiên cổ ” [ Bài thơ làm xong, cỏ cây (và bài thơ) đều đã trở thành thiên cổ ] 

Lí Bạch đã nêu lên một quan niệm thơ độc đáo trong thế giới văn học của loài người ! Hiểu cách thứ nhất là : Bài thơ đồng nhất với nhà thơ, cùng với cây cỏ thoắt trở thành quá khứ (thiên cổ) sau khi bài thơ hoàn thành. Hiểu cách thứ hai : bài thơ và cây cỏ phút chốc trở nên  nghìn năm, nghìn xưa (thiên cổ). “Cỏ cây” là hình ảnh  đại diện của thiên nhiên hoang sơ. Bài thơ, nhà thơ cùng với cỏ cây trở thành một thứ “thiên nhiên” ư ? Mơ hồ nhất là ý nghĩa chữ “thiên cổ” . Câu thơ Lý Bạch hàm súc bí ẩn lạ, hiểu  lẽ nào cho đúng ? Tiếc rằng soạn giả chưa tìm thấy nguyên vẹn bài thơ có câu thơ trên. 

Đọc một bài thơ hay, ta thấy cuộc sống trở nên thư thả,  đôi mắt nhìn  đời của ta sẽ khác. Thơ  không thích hợp với “công  nghiệp hoá hiện đại hoá” . Trộm nghĩ, thơ sẽ mãi mãi thủ công hoá và cổ điển hoá. Một cây bút, một mảnh giấy thêm vào một tâm hồn là đủ cho thơ . Đọc thơ rồi trò chuyện với nhau cũng thấy tâm đắc thú vị ở  đời ! 

Đường Thi và người Việt Nam Hai bên thân quen với nhau từ lâu lắm rồi, và không bao giờ tách ra được nữa. Đường Thi đã được Việt hoá nhuần nhuyễn. Nhiều bài thơ Việt Nam  có thể gọi là “giá đáng Thịnh Đường ” như thơ của các nhà sư thời Lý, vua Trần, Nguyễn Trãi, vua Lê, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Chí Minh …Đường Thi sẽ còn sống mãi cùng người Việt Nam . 

      Tiêu chí lựa chọn tuyển tập “Đường Thi nhất bách thủ” 100 bài  lựa chọn sao cho thể hiện sự đa dạng phong phú của Đường Thi.  Đặc biệt, trong tập thơ này có tới 11 bài được tuyển chọn vào sách giáo khoa Văn trung học, chưa kể ở đại học cao đẳng. 100 bài chỉ là con số nhỏ trong khoảng non nghìn bài lưu hành ở Việt Nam, trong tổng số khoảng 54 000 bài Đương Thi  đã được sưu tập ở Trung Quốc. Nhưng đây là 100 bài ưu tú, nổi bật và khá quen thuộc với người Việt Nam. 100 bài được sắp xếp theo trật tự abc cho dễ lật đọc.  Phần phụ lục chọn thêm 10 bài thơ đời Tống để tham khảo . 

Cách biên soạn từng bài thơ :  

Đầu tiên là văn bản nguyên tác, kế đó là  phiên âm Bắc Kinh  (pinyin, tiếng quan thoại, bạch thoại, tiếng phổ thông), phiên âm Hán Việt, dịch nghĩa và  dịch thơ nếu có. Sau một số bài có chú thích cần thiết để hiểu bài thơ. Một số bài ghi thêm gợi ý cho SV khi học tập  Văn học Trung Quốc. Có khi ghi cả lời bình tuỳ hứng của soạn giả.  

Lời bình này mang tính cá nhân, có thể gợi hướng phân tích cho học sinh, sinh viên . Cũng là ý kiến trao  đổi cùng bạn tri âm tri kỷ. Tác phẩm nghệ thuật có thể hàm chứa những lớp ý nghĩa khác nhau . Mỗi người đọc có quyền cảm nhận riêng. Nếu là bài thi của học sinh sinh viên thì sao ? Trước hết GV có một đáp án mở. Đáp án đó có phần “cứng”,  là nội dung khách quan của văn bản và ý tứ gợi ra từ cuộc  đời của nhà thơ và hoàn cảnh  đương thời. Học sinh sinh viên có thể cảm nhận theo chủ quan nhưng phải trên cơ sở  ngôn từ nghệ thuật của tác phẩm. Cảm nhận  đó phải mang tính văn chương, hợp lý, hợp thời thì mới được chấp nhận (“phần mềm”) . Đó là quyền tự do dân chủ sáng tạo của học sinh sinh viên  khi làm văn, khác với sự cảm  nhận tuỳ tiện lung tung, thiếu tính thẩm mĩ . 

 

Bạn đọc có thể xem nguyên tác Hán ngữ, ngắm mỗi bài thơ như một bức tranh. Mặt khác, phần phiên âm  tiếng Trung khiến ta tự lẩm nhẩm đọc theo mà thực hành tiếng cũng rất lí thú. 

                          Hoàng đế Thuận Trị từng dạy hoàng tử Khang Hy rằng: 

立 身 以  至 诚 为 本 . 读 书 以 明 理 为 先 Lì shēn yǐ zhì chéng wēi běn . Dú shū yǐ míng lǐ wēi xiān Lập thân dĩ chí thành vi bản . Độc thư dĩ minh lý vi tiên . 

                  (Lập thân lấy sự chân thành làm căn bản. Đọc sách trước hết phải hiểu nghĩa lý ) Với tập thơ này, soạn giả muốn nhấn mạnh câu thứ hai: đọc sách. Đọc thơ Đường cần nhất hiểu đúng nghĩa lý, việc dịch thành thơ Việt chưa quan trọng . Tài liệu này muốn hỗ trợ bạn đọc điều đó thôi. 

Nếu hiểu câu thứ hai (đọc sách)  ắt sẽ tâm đắc câu thứ nhất (lập thân) Đi vào  Đường Thi, chúng ta lạc vào một thế giới khác, cổ xưa mà hiện  đại. Giữa thời buổi nhiễu loạn các loại hình giải trí, tìm đến thơ cổ điển là  tự vệ  tự bảo hiểm không để rơi vào tình trạng đánh 

mất mình, khả dĩ chống lại những thứ hào nhoáng phù du thời thượng. Sự thanh tĩnh, ấm áp tâm hồn do thơ cổ điển mang lại  thực là một điều thú vị lắm. 


LINK DOWNLOAD

 


Bắt đầu bằng câu thơ bí ẩn của Lí Bạch   : 诗成草树皆千古  Shī chéng cǎo shù jiē qiān gǔ:   

      “Thi thành, thảo thụ giai thiên cổ ” [ Bài thơ làm xong, cỏ cây (và bài thơ) đều đã trở thành thiên cổ ] 

Lí Bạch đã nêu lên một quan niệm thơ độc đáo trong thế giới văn học của loài người ! Hiểu cách thứ nhất là : Bài thơ đồng nhất với nhà thơ, cùng với cây cỏ thoắt trở thành quá khứ (thiên cổ) sau khi bài thơ hoàn thành. Hiểu cách thứ hai : bài thơ và cây cỏ phút chốc trở nên  nghìn năm, nghìn xưa (thiên cổ). “Cỏ cây” là hình ảnh  đại diện của thiên nhiên hoang sơ. Bài thơ, nhà thơ cùng với cỏ cây trở thành một thứ “thiên nhiên” ư ? Mơ hồ nhất là ý nghĩa chữ “thiên cổ” . Câu thơ Lý Bạch hàm súc bí ẩn lạ, hiểu  lẽ nào cho đúng ? Tiếc rằng soạn giả chưa tìm thấy nguyên vẹn bài thơ có câu thơ trên. 

Đọc một bài thơ hay, ta thấy cuộc sống trở nên thư thả,  đôi mắt nhìn  đời của ta sẽ khác. Thơ  không thích hợp với “công  nghiệp hoá hiện đại hoá” . Trộm nghĩ, thơ sẽ mãi mãi thủ công hoá và cổ điển hoá. Một cây bút, một mảnh giấy thêm vào một tâm hồn là đủ cho thơ . Đọc thơ rồi trò chuyện với nhau cũng thấy tâm đắc thú vị ở  đời ! 

Đường Thi và người Việt Nam Hai bên thân quen với nhau từ lâu lắm rồi, và không bao giờ tách ra được nữa. Đường Thi đã được Việt hoá nhuần nhuyễn. Nhiều bài thơ Việt Nam  có thể gọi là “giá đáng Thịnh Đường ” như thơ của các nhà sư thời Lý, vua Trần, Nguyễn Trãi, vua Lê, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Chí Minh …Đường Thi sẽ còn sống mãi cùng người Việt Nam . 

      Tiêu chí lựa chọn tuyển tập “Đường Thi nhất bách thủ” 100 bài  lựa chọn sao cho thể hiện sự đa dạng phong phú của Đường Thi.  Đặc biệt, trong tập thơ này có tới 11 bài được tuyển chọn vào sách giáo khoa Văn trung học, chưa kể ở đại học cao đẳng. 100 bài chỉ là con số nhỏ trong khoảng non nghìn bài lưu hành ở Việt Nam, trong tổng số khoảng 54 000 bài Đương Thi  đã được sưu tập ở Trung Quốc. Nhưng đây là 100 bài ưu tú, nổi bật và khá quen thuộc với người Việt Nam. 100 bài được sắp xếp theo trật tự abc cho dễ lật đọc.  Phần phụ lục chọn thêm 10 bài thơ đời Tống để tham khảo . 

Cách biên soạn từng bài thơ :  

Đầu tiên là văn bản nguyên tác, kế đó là  phiên âm Bắc Kinh  (pinyin, tiếng quan thoại, bạch thoại, tiếng phổ thông), phiên âm Hán Việt, dịch nghĩa và  dịch thơ nếu có. Sau một số bài có chú thích cần thiết để hiểu bài thơ. Một số bài ghi thêm gợi ý cho SV khi học tập  Văn học Trung Quốc. Có khi ghi cả lời bình tuỳ hứng của soạn giả.  

Lời bình này mang tính cá nhân, có thể gợi hướng phân tích cho học sinh, sinh viên . Cũng là ý kiến trao  đổi cùng bạn tri âm tri kỷ. Tác phẩm nghệ thuật có thể hàm chứa những lớp ý nghĩa khác nhau . Mỗi người đọc có quyền cảm nhận riêng. Nếu là bài thi của học sinh sinh viên thì sao ? Trước hết GV có một đáp án mở. Đáp án đó có phần “cứng”,  là nội dung khách quan của văn bản và ý tứ gợi ra từ cuộc  đời của nhà thơ và hoàn cảnh  đương thời. Học sinh sinh viên có thể cảm nhận theo chủ quan nhưng phải trên cơ sở  ngôn từ nghệ thuật của tác phẩm. Cảm nhận  đó phải mang tính văn chương, hợp lý, hợp thời thì mới được chấp nhận (“phần mềm”) . Đó là quyền tự do dân chủ sáng tạo của học sinh sinh viên  khi làm văn, khác với sự cảm  nhận tuỳ tiện lung tung, thiếu tính thẩm mĩ . 

 

Bạn đọc có thể xem nguyên tác Hán ngữ, ngắm mỗi bài thơ như một bức tranh. Mặt khác, phần phiên âm  tiếng Trung khiến ta tự lẩm nhẩm đọc theo mà thực hành tiếng cũng rất lí thú. 

                          Hoàng đế Thuận Trị từng dạy hoàng tử Khang Hy rằng: 

立 身 以  至 诚 为 本 . 读 书 以 明 理 为 先 Lì shēn yǐ zhì chéng wēi běn . Dú shū yǐ míng lǐ wēi xiān Lập thân dĩ chí thành vi bản . Độc thư dĩ minh lý vi tiên . 

                  (Lập thân lấy sự chân thành làm căn bản. Đọc sách trước hết phải hiểu nghĩa lý ) Với tập thơ này, soạn giả muốn nhấn mạnh câu thứ hai: đọc sách. Đọc thơ Đường cần nhất hiểu đúng nghĩa lý, việc dịch thành thơ Việt chưa quan trọng . Tài liệu này muốn hỗ trợ bạn đọc điều đó thôi. 

Nếu hiểu câu thứ hai (đọc sách)  ắt sẽ tâm đắc câu thứ nhất (lập thân) Đi vào  Đường Thi, chúng ta lạc vào một thế giới khác, cổ xưa mà hiện  đại. Giữa thời buổi nhiễu loạn các loại hình giải trí, tìm đến thơ cổ điển là  tự vệ  tự bảo hiểm không để rơi vào tình trạng đánh 

mất mình, khả dĩ chống lại những thứ hào nhoáng phù du thời thượng. Sự thanh tĩnh, ấm áp tâm hồn do thơ cổ điển mang lại  thực là một điều thú vị lắm. 


LINK DOWNLOAD

M_tả
M_tả

Không có nhận xét nào: